Geçtiğimiz günlerde pil yutmuş bir çocuk getirdiler. Bildiğimiz, yassı, ince saat pillerinden. Bu vesileyle kendi bilgilerimi de biraz güncelledim. Sizinle de paylaşmak istedim.
Çocuk cerrahının seyir defterinde düğme pil yutmalarını anlattım.
İyi okumalar,
8648 pil yutulması olgusunu derlemiş bir makale var. Bu vakaların %94’ünü düğme piller oluşturuyor. Neden? Çünkü daha küçük. En çok altı yaşından küçük çocuklar yutuyorlar, özellikle de 1-2 yaş arası. En çok da ne zaman yutuyorlar biliyor musunuz? Kullanıldığı cihazın içerisinden çıkarıldığı an. O hani bir anlık, cihazın içerisinden çıkarıp kenara koyuyoruz ya, mesela yeni pili takmak için, tam o sırada ağızlarına atıyorlar.
En çok hangi cihazlar? Duyma cihazları, oyuncaklar, saatler, hesap makineleri ve fenerler.
Pillerle ilgili birkaç pratik bilgi vereyim:
Pillerin iki yüzü oluyor: Pozitif ve negatif yüz.
Pozitif yüz genelde 3 V ise Lityum manganez, 1.5V ise Manganez, Civa gibi maddeler içeriyor.
Negatif yüz sıklıkla Çinko veya Lityum içeriyor. Asıl elektrik akımı bu yüzeyden oluyor ve dokuya asıl zarar veren bölümü de burası.
Pozitif ve negatif yüzey arasında da genellikle dokuları şiddetle yakabilecek özellikteki sodyum hidroksit bulunuyor.
Firmalar genellikle daha hafif ve uzun ömürlü olan Li tercih ediyorlar.
Pilin çapı da 12mm ve üzerine çıktıkça yemek borusuna takılma olasılığı artıyor.
Pil yutulunca ne oluyor?
En çok yemek borusuna takıldığı zaman problem olabiliyor. Herşey yutulan pilin ne kadar uzun süre yemek borusuna yapışık kaldığı, pilin doluluğu ve çapının büyüklüğü ile alakalı. Yemek borusuna verebileceği zarar 2 saatte başlayıp, 8-12 saat sonra iyice artıyor.
Pil elektrik üretmesiyle, bası yaparak nekroz oluşturmasıyla ve içeriğinin sızarak mukozaya değmesiyle dokuya zarar veriyor. Burada unutmamak gereken bitmiş pillerde hala dokuya zarar verebilecek kadar elektrik üretme kapasitesinin kaldığı.
Pil yutan hastalarda öncelikle bazı bilgileri öğrenmemiz gerekiyor; pilin tipi, büyüklüğü, doluluğu, ne kadar süre önce yutulduğu, kaç tane yutulduğu, bilinen yemek borusu ameliyatı veya hastalığı var mı?, beraberinde mıknatıs da yutulmuş mu?. Mesela hem mıknatıs yutmuş olabilir hem de pil, ve de bu iki metal birbirine yapışırken araya barsak barçası alabilir, bu barsak parçası da ezilip ölebilir, akabinde barsakta delinme, fistül gelişebilir.
Bu bilgileri aldıktan sonra çocuğun şikayetlerine bakıyoruz. Çoğunda bir problem olmuyor. Yutma güçlüğü, salya akıtma, salyada siyah telveler varsa yemek borusuna takılmış olabileceğini düşünüyoruz. Kanlı kusma, nefes alma sıkıntısı, ateş, solgunluk, tansiyon düşüklüğü, kalbin hızlı atması, boyunda göğüs duvarında cilt altında ele gelen çıtırtılar gibi bulgular varsa olay iyice karışık hale gelmiş anlamına geliyor.
Hızlıca bir film çekiyoruz. Unutulmaması gereken filmin ağızdan anüse kadar olan bölgeyi, yani tüm sindirim sistemini göstermesi gerektiği. %10 kadar vakada birden fazla obje yutulduğu gerçeği var.
Önce ne yapmak gerekiyor?
Pil yuttuğunundan eminsek, çocuk asemptomatikse, yani bir bulgusu şikayeti yoksa, 1 yaşından büyükse, bilinen alerjisi yoksa 1 ölçek, yani 5ml kadar saf bal verdiyoruz. Acile gelince film çekilinceye kadar tekrar verilebilir.  Aslında bu söylediğim, cerrahi gerekebilecek durumlarda midenin boş olması gerektiği kuralına aykırı, biliyorum ama, balın yemek borusunu nötralize edere yanığı azaltma yararı ameliyata başlarken olabilecek aspirasyon zararından daha üstte kalıyor. Ama ne zaman pilin yutulduğunu bilmiyorsak, geç fark edilmiş bir durum varsa gerekli değerlendirmeler yapılmadan ağızdan kesinlikle birşey verilmemesi uygun.
Şikayeti olmayan, 12 yaşından büyük, 12mm çapından daha küçük pil yutmuş, pilin yeri filmde yemek borusundan aşağıda görülen olgularda takip öneriyoruz. Acil bir durum gelişmediyse bile 10-14 gün içerisinde dışkıda hala pil görünmediyse kontrol filmi çekiyoruz.
Pil yemek borusuna takıldıysa: Mutlaka acil endoskopi yapılarak çıkarılmasını öneriyoruz. Bu aşamada genelde çocuk gastroenterologları devreye giriyorlar. Ağızdan bol salya gelmesi, nefes sıkıntısı olması durumunda bir kulak burun boğaz uzmanının da bulunması gerekebiliyor. Eğer ciddi kanama da varsa işin içerisine çocuk cerrahları, kalp damar cerrahları da giriyorlar.
Endoskopi esnasında pil çıkarıldıktan sonra yemek borusu mukozası iyi görünüyorsa hasta hemen evine gidebilir. Ama yanık bulguları varsa dikkatli olmak gerekebiliyor. Pil çıkarıldıktan sonra yanma işlemi devam edebileceğinden 18 gün sonra bile pil yemek borusu duvarını yakıp arkadaki ana damarları delip ciddi kanamalara neden olabilir. Ölümcül kanamaların olabileceğini yayınlanmış olgu raporlarından biliyoruz. Veya pil yemek borusunu delip komşuluğundaki hava yoluna da zarar verip yemek borusu ile hava borusu arasında bir geçiş kanalı oluşturabilir. Bu kanala fistül diyoruz, tükürük ve yemekler akciğerlere kaçacağından çok ciddi sorunlar gelişebilir. Endoskopide mukozada yanık gördüysek, genelde 4 hafta kadar sonra yemek borusunu görüntüleyen filmler çekerek darlık gelişip gelişmediğini kontrol ediyoruz. Yanıktan sonra darlık geliştiyse 1- 2 ay kadar sonra yutmada problemler ortaya çıkmaya başlıyor.
Pil midede görünüyorsa: Yemek borusuna göre mide pilden daha az etkileniyor. Bunu biliyoruz.  Tercihimiz yine de endoskopi yapılıp çıkarılması. Çünkü yapılan çalışmalar var, çocukta hiçbir şikayet olmasa bile pil çıkarılırken mide mukozasında yanıklar olduğu görülüyor. O zaman neden bekleyelim ki? Zaten çocuk eğer 5 yaşından küçükse ve pil 2cm çaptan büyükse büyük ihtimalle mideden barsaklara geçmeyecektir.
Pil mideden barsaklara geçtiyse: Genelde sorunsuz makattan çıkacaktır. Acil karın ağrısı, kanlı kaka, ateş gibi bulgular oluşmazsa 2 haftaya kadar takip. Bu sürede dışkıda çıkmazsa bir film çekip yeri sabit mi değil mi bakmak ona göre hareket etmek gerekiyor. Bu arada barsak hareketlerini artıracak, tekrarlayan lavmanlara gerek yok, yapılmamalı.
Siz en iyisi dikkatli olun, pil değişimi esnasında veya yeni pili kutusundan çıkarırken çocuğunuz yanınızda bulunmasın, siz de ellerinizi boşaltmak için ağzınızı üçüncü eliniz gibi kullanmayın, bu pil yutulması gerçekten çok ciddi problemlere neden olabilir.
Bir seyrimizin daha sonuna geldik. Buradaki bilgileri UpToDate sitesindeki bilgilerden derledim. Anlattıklarımı seyretmek isterseniz lütfen tıklayın.
Mutlu kalın,
Ekim 2023
Prof. Dr. Egemen Eroğlu