İnmemiş testis çocuklarda çok sık karşılaşılaşılan bir problem. Sizleri sıkmadan anlatabilmek için bu konuyu bir kaç bölümde anlatmayı planladım. Çocuk cerrahının seyir defterinde bu bölümde inmemiş testisin ne olduğunu, neden olduğunu ve nasıl problemlere yol açabileceğini anlatacağım.
Halk arasında inmemiş testis denilince testisin torbasının içerisinde, yani skrotum içerisinde olmaması anlaşılıyor. Halbuki biz buna kriptorşidizm diyoruz. Yani testisin ilk 4 aya kadar torbanın içerisine inmemesi. Kriptorşidizm terimi içerisinde inmemiş testisi, yok olmuş testisi, utangaç testisi, yukarı kaçan testisi ve ektopik testisi içeriyor. Ne demek bunlar?
Yok olmuş testis, yani absent veya vanishing testis, testisin gelişimi esnasında, bebek anne karnındayken testis dönmesi gibi bir nedenle damarlarının zarar görmesi sonucu yok olmasına ya da çok küçücük  bir hal almasına deniyor.
İnmemiş testis, testisin doğal iniş sürecinde yolda kalması. Bu yol karın içerisinden geliyor, kasık kanalı içerisinden geçiyor ve torbanın dibine kadar sürüyor. Demek ki testis karnın içerisinde, kanalın içerisinde, veya kanalın hemen çıkımında torbanın üst tarafında kalabilir.
Utangaç testis, ya da asansör testise biz retraktil testis diyoruz. Aslında bu normal bir inmiş testis. Erkeklerin karın kaslarının bir uzantısı torbalara kadar iniyor. Çok soğuk havalarda, ya da bacak iç yüzüne dokunulduğunda testisin vücüt tarafından yukarı çekilmesinin nedeni kremaster denilen bu kasın kasılması. Küçük çocuklarda kremaster refleksi çok aktif olduğunda bez değişimi esnasında, soğuk havada, soğuk elle dokunulduğunda testis yukarı kaçabiliyor. İşte testisin bazen aşağıda bazen yukarıda olmasına, bez açıldığında yukarı kaçmasına halk arasında utangaç testis veya asansör testis deniliyor.
Yukarı kaçan testis küçükken torbası içerisinde yerleşmiş olan testisin, çocuğun büyümesiyle aynı oranda uzayamayan kordonu veya diğer nedenlerle ilerideki yaşlarda torbanın içerisinde yer almaması, yani inmemiş testise dönüşmesi.
Ektopik testis ise, testisin aşağı iniş süreci içerisinde yolundan sapması, kanaldan çıktıktan sonra torbanın içerisine inmektense üst kasık bölgesi, femoral kanal, pubik kemik üstü, perine hatta karşı tarafın torbasının içerisine yerleşmesi. Ama bu nadir. Tüm inmemiş testislerin %1’inden az görülüyor.
İyi de neden oluyor bunlar. Net olarak hala anlaşılmış değil. Bir sürü mekanik etkenler, hormonal faktörler suçlanıyor. Karın içi basınçtaki değişiklikler, size daha önceki seyirlerde anlattığım kasık fıtığı oluşumuna neden olan kanalın açık kalması (buraya tıklayarak tekrar okuyabilirsiniz), yani processus vaginalisin kapanmaması, testisin inişinde kılavuzlık görevi yapan gubernakulumun bozulması, ve bir sürü hormonal etkilerle testis torba içerisindeki pozisyonunu alamıyor.
Tüm yenidoğan bebeklerde %2 ile %5 gibi bir oranda inmemiş testis görülürken, erken doğan prematürelerde, daha iniş süreci tamamlanmamış olacağından beklenebileceği gibi %30 gibi bir oranda saptanabiliyor. Ama güzel haber şu ki bu süreç doğumdan sonra da devam ediyor ve bebekler 1 yaşına geldiklerinde inmemiş testis oranı erişkinlerdekiyle aynı oarana eşitleniyor: %1.
Bu bahsettiğim oranların ülke bazında değişiklik gösterebilmesi, babada inmemiş testis varsa olasılığın artabilmesi ve anne karnındayken hormonal bozukluğa neden olabilecek böcek ilacı, dietilstilbesterol gibi ilaçlara maruz kalınması ile ilişkilendirilmesi genetik ve çevresel faktörleri ön planda düşündürüyor.
Kriptorşidizm aslında tek başına rastalanılan bir problem. Ama özellikle çift taraflıysa bazı endokrin bozukluklar, genetik sendromlar ve morfolojik anormalliklerle beraber olabiliyor. Hepsinin adını burada sayıp dikkatinizi dağıtmanın anlamı yok. Ama tekrar ediyorum, özellikle çift taraflıysa uyanık olunmalı. Yaklaşık % 10 inmemiş testisli çocukta çift taraflı olabiliyor.
Testis yerinde olmazsa ne olur?
Yok olmuş veya utangaç testis değil, gerçek inmemiş testis varsa:
  1. Biraz önce söylemiştim neredeyse %90’ında processus vaginalis açık, yani kasık fıtığı eşlik edebilir.
  2. Henüz torbasına inmemiş testis, henüz tespitlenemediği için kendi çevresinde dönebilir, yani torsiyon oluşabilir, kanlanması bozularak yok olabilir. Bu durum inmemiş testisi olan çocuklarda olmayanlara göre neredeyse 10 kattan fazla görülebiliyor.
  3. İnmemiş, kanal içerisinde kalmış testis travmayla karşılaştığında arkadaki kemik önünde ezilebilir.
  4. İnmemiş testis hikayesi olan erişkinlerde sperm sayılarında, kalitelerinde ve üreme potansiyellerinde düşüklük olduğu biliniyor.
  5. İnmemiş testisi olan erkeklerde normal topluma göre testis kanseri görülme riski daha yüksek. Bu yükseklik hiç bir zaman bir prostat kanseri veya akciğer kanseri seviyesine ulaşmıyor, ancak normalin üzerinde. Net hesaplamak zor ama 3 ile 10 kat arasıdna artıştan bahsediliyor. Erken ameliyat olanlarda, geç ameliyat olanlara göre daha az kanser görülmekle beraber bu oran normal toplum seviyesine inmiyor.
  6. Bir de psikolojik olarak erkeklerin torbalarının içerisinin boş olmasından hoşlanmayacakları kabul ediliyor.
Sonuçta biz inmemiş testisli çocukları önce iyice bir değerlendirip, sonra ameliyat ediyoruz.
Nasıl ve ne zaman mı?
Gelecek seferde devam edeceğim. 

Anlattıklarımı seyretmek isterseniz tıklayabilirsiniz. 

Mutlu kalın,

Prof. Dr. Egemen Eroğlu

Mayıs 2021